Η μάχη για την "επόμενη μέρα" στη Ζιμπάμπουε

Του Κώστα Ράπτη
Το πραξικόπημα που εκδηλώθηκε το βράδυ της Τετάρτης στη Ζιμπάμπουε αποτελεί γεγονός ευρύτερης διεθνούς εμβέλειας, καθώς ενδέχεται να εμπλέξει και άλλες χώρες της περιοχής, ενώ η έκβασή του θα επηρεάσει τα συμφέροντα και εξωαφρικανικών δυνάμεων.
Παλαιότερα γνωστή ως (Νότια) Ροδεσία, η Ζιμπάμπουε αποτελεί το τελευταίο κράτος της Αφρικής που απο-αποικιοποιήθηκε. Αρχικώς βρετανική κτήση, η χώρα απέκτησε το 1965 τυπικά την ανεξαρτησία της, που δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα καθεστώς λευκής μειοψηφίας υπό τον Ian Smith, μη αναγνωριζόμενο παρά από τη Νότιο Αφρική. Οι συμφωνίες του Lancaster House to 1979 έφεραν την ουσιαστική ανεξαρτητοποίηση (και μετονομασία) της πλούσιας αυτής σε ορυκτά και αγροτικά προϊόντα περιοχής του κόσμου, με τον Robert Mugabe ηγέτη της κύριας αντιαποικιακής οργάνωσης ZANU-PF να αναλαμβάνει την πρωθυπουργία.

Μέχρι το 1987, οπότε το πολίτευμα μετατράπηκε σε προεδρικό, με τον Mugabe πάντοτε στην κορυφή, το μαοϊκών καταβολών ZANU, είχε εκτοπίσει από το προσκήνιο τόσο το Συντηρητικό Κόμμα του Smith όσο και το έτερο αντιαποικιακό κόμμα, το φιλοσοβιετικών τάσεων ZAPU του Joshua Nkomo, o οποίος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα.

Σημείο καμπής για τις σχέσεις της Ζιμπάμπουε με την διεθνή κοινότητα ήταν η δρομολόγηση το έτος 2000 του "Προγράμματος Αναδασμού Fast Track”, με το οποίο κατασχέθηκε η γη περίπου 4.000 λευκών μεγαλογαιοκτημόνων και διανεμήθηκε σε ακτήμονες, κατά προτίμηση "βετεράνους του αντιαποικιακού αγώνα”. Η χαοτική διαχείριση αυτής της μετάβασης, που σημαδεύτηκε από κατηγορίες κομματικής ευνοικοκρατίας, επέφερε οικονομική κρίση, ενώ ο υπερπληθωρισμός οδήγησε το 2009 στην κατάργηση της χρήσης του δολαρίου Ζιμπάμπουε, αφού προηγουμένως είχε εκδοθεί από την κεντρική τράπεζα χαρτονόμισμα ονομαστικής αξίας 100 δισεκατομμυρίων. Το ΑΕΠ σχεδόν υποδιπλασιάσθηκε μεταξύ 1998 και 2008 ενώ ο αγροτικός τομέας έπεσε σε μία δεκαετία από το 40% των εξαγωγών σε μόλις 3%.

Με πρωτεργάτη τη Βρετανία, οι χώρες της Ε.Ε. έχουν θέσει σε καθεστώς παρία τη Ζιμπάμπουε και έχουν από το 2002 υιοθετήσει κυρώσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα καλλιεργεί τις πολιτικές και οικονομικές της σχέσεις με τη Ζιμπάμπουε, αν και επί των ημερών του Xi Jinping παρατηρείται σχετική χαλάρωση, λόγω αμφιβολιών για τη σταθερότητα του καθεστώτος του ZANU-PF.

Η επιδεξιότητά του στους τακτικούς ελιγμούς επέτρεψε στον Mugabe να παραμένει στην εξουσία επί 37 χρόνια. Όμως στα 93 του χρόνια ήταν αντικειμενικά ευάλωτος.

Στην πραγματικότητα, ο στρατός ήρθε να θυμίσει σε όποιον το είχε ξεχάσει ότι αποτελούσε τον μόνο πραγματικό εγγυητή της εξουσίας του Mugabe. O ταξίαρχος Sibusiso Moyo, ο οποίος ανέγνωσε από τηλεοράσεως το μήνυμα των ενόπλων δυνάμεων, ισχυρίσθηκε ότι δεν έχει ανατραπεί η συνταγματική τάξη και δεν αμφισβητείται η θέση του προέδρου: όλα παρουσιάζονται ως μία διορθωτική παρέμβαση εναντίον ορισμένων "εγκληματικών στοιχείων” που στρέβλωσαν το πολίτευμα.

Η κρυπτική γλώσσα του στρατού παραπέμπει σε μία μάχη για την μετά τον Mugabe εποχή, η οποία τις τελευταίες ημέρες είχε παροξυνθεί αφότου ο πρόεδρος σπασμωδικά απέπεμψε, για "έλλειψη νομιμοφροσύνης”, τον 73χρονο αντιπρόεδρο της χώρας Emmerson Mnangagwa και άλλα 32 κυβερνητικά και κομματικά στελέχη - με αποτέλεσμα να υπάρξει τη Δευτέρα μία πρώτη προειδοποίηση από τον αρχηγό του γενικού επιτελείου Constantino Chiwenga, ότι ο στρατός θα παρέμβει εάν δεν σταματήσουν οι διωγμοί των βετεράνων του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Όλα έδειχναν ότι η 52χρονη Πρώτη Κυρία Grace Mugabe, γνωστή και ως "Gucci Grace" για τα ακριβά της γούστα, βρισκόταν ένα βήμα πριν από την εξασφάλιση της διαδοχής. Εξ' ού και ο Mugabe βρέθηκε στο στόχαστρο του κόμματος και του συστήματος του οποίου ηγούνταν.

Χαρακτηριστικά, ο επικεφαλής της Ένωσης Βετεράνων Victor Matemadanda, τάχθηκε υπέρ της έξωσης του Mugabe και καλωσόρισε την επέμβαση του στρατού.

Η Grace Mugabe ηγείται από το 2014 του τμήματος γυναικών του κυβερνώντος κόμματος και συνδέεται με την φράξια τηςGeneration-40, η οποία αμφισβητεί την παλαιότερη κομματική γενιά των "Κροκοδείλων” (Team Lacoste), που συσπειρώνεται γύρω από τον Mnangagwa και σχετίζεται με τον στρατό. Η ίδια η Πρώτη Κυρία, πάντως, φημίζεται για την αλαζονεία της (χαρακτηριστικό το επεισόδιο του περασμένου Αυγούστου, όπου κατέφυγε στην διπλωματική ασυλία για να αποφύγει τη δίωξή της για την κακοποίηση Νοτιοαφρικανής στο ξενοδοχείο της στο Γιοχάνεσμπουργκ) και περιβάλλεται από πρόσωπα που θεωρούνται διεφθαρμένα.

Μετά το πραξικόπημα της Τετάρτης, πληροφορίες θέλουν την Grace Mugabe να βρίσκεται στην Ναμπίμπια, και τον Mnangagwa να έχει επιστρέψει από την Νότιο Αφρική όπου είχε βρει καταφύγιο. Τουλάχιστον ένα μέλος της κυβέρνησης, ο προσκείμενος στην G-40 υπουργός Οικονομικών φέρεται έχει συλληφθεί, ενώ ο ίδιος ο Mugabe σε τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Νοτιοαφρικανό ομόλογό του Jacob Zuma επιβεβαίωσε ότι βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό.

Ο ρόλος του Zuma είναι πολλαπλά κρίσιμος, διότι ο ίδιος αποτελεί τον γ.γ. της Αναπτυξιακής Κοινότητας της Νοτιότερης Αφρικής, η χώρα του φιλοξενεί μεγάλο αριθμό μεταναστών από τη Ζιμπάμπουε και το κόμμα του διατηρεί δεσμούς με τοZANU-PF από την εποχή του αντιαποικιακού αγώνα. Η δήλωσή του ότι κυβέρνηση και στρατός της Ζιμπάμπουε πρέπει "φιλικά” να βρούν μία λύση στο αδιέξοδο, υπαινικτικά περιγράφει την στάση που θα κρατήσει η ισχυρότερη χώρα της περιοχής.

Αντιστοίχως, οι αντιδράσεις της Βρετανίας, της Ε.Ε. και των ΗΠΑ αποπνέουν αιφνιδιασμό και αμηχανία, καθώς, ακόμη και αν ο Mugabe ανατραπεί, δεν θα πρόκειται για εκ βάθρων "αλλαγή καθεστώτος”.

Ίσως όμως και να κυοφορούνται μεγαλύτερες αλλαγές – και τουλάχιστον μία ξένη πρωτεύουσα να τις έχει προετοιμάσει.

Έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών της Ζιμπάμπουε, χρονολογούμενα από το 2009 μέχρι σήμερα, τα οποία έφερε στο φώς αποκλειστική έρευνα του πρακτορείου Reuters τον περασμένο Σεπτέμβριο, εμφανίζουν τον Mnangagwa να απεργάζεται για την "μετά Mugabe εποχή” την δημιουργία μίας (ενδεχομένως μη εκλεγμένης) κυβέρνησης εθνικής ενότητας, πενταετούς διάρκειας, σε συνεργασία με τον ιστορικό ηγέτη της αντιπολίτευσης και συνδικαλιστή Morgan Tsvangirai, προκειμένου να ανορθωθεί η οικονομία, με την εκ νέου προσέλκυση των λευκών γαιοκτημόνων. Μάλιστα στα ίδια έγγραφα, οι ιθύνοντες του στρατού φέρονται να "καταπίνουν” την παραδοσιακή τους αντιπάθεια για τον Tsvangirai (ο οποίος είχε αναδειχθεί νικητής του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών του 2008, αλλά αποσύρθηκε εν μέσω κύματος βίας) μπροστά στην ανησυχία για το μέλλον που τους προκαλεί η βιολογική εξασθένιση του Mugabe.

Ούτως ή άλλως, νέες προεδρικές εκλογές (μετά από εκείνες του 2013 που κερδήθηκαν με ανοιχτή νοθεία) θα πρέπει να διεξαχθούν το 2018.

Ήδη από τον Σεπτέμβριο 2016, η εφημερίδα The Independent της Ζιμπάμπουε έχει υποστηρίξει ότι η ευθυγράμμισηMnangagwa, Tsvangirai, στρατού και γαιοκτημόνων αποτελεί κατεξοχήν έργο της βρετανικής πρεσβείας, που οραματίζεται για την επόμενη ημέρα μιαν επαναπροσέγγιση του Λονδίνου με την πρώην αποικία του, σε συνδυασμό με ένα οικονομικό bailout, ύψους 2 δισ. δολαρίων, υπό τον όρο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προώθησης μεταρρυθμίσεων. Δεν είναι ωστόσο βέβαιο ότι το άμεσα ενδιαφερόμενο ΔΝΤ συμπλέει με αυτούς τους σχεδιασμούς.

Το ίδιο δημοσίευμα αναφέρει ότι, στο φόντο του Brexit, Γερμανία και Γαλλία διαφωνούν με τα βρετανικά σχέδια για μία "λύση Mnangagwa”, την οποία δεν έχουν υιοθετήσει ούτε η Ουάσιγκτον ή το Πεκίνο. Αντίστοιχες πληροφορίες μεταφέρει και το Reuters, παραθέτοντας πάντως και διάψευση της βρετανικής πρεσβείας, η οποία δηλώνει ότι εναπόκειται στους πολίτες της Ζιμπάμπουε να καθορίσουν το μέλλον τους...

capital.gr/